Παπαϊωάννου: Η ΧΑ χρησιμοποιούσε χιτλερικές παραδόσεις στα σχολεία

Ένα ερμηνευτικό σχήμα, που πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο η Χρυσή Αυγή προσπάθησε να διαδώσει στην δημόσια σφαίρα - όπως στην υγεία, την εκπαίδευση, την τέχνη - την ιδεολογία της εθνοφυλετικής καθαρότητας, επιχειρεί να δώσει μέσα από το νέο βιβλίο του, "Τα Καθαρά Χέρια της Χρυσής Αυγής", οΚωστής Παπαϊωάννου*. Για αυτό τον λόγο άλλωστε το βιβλίο φέρει τον υπότιτλο "Εφαρμογές ναζιστικής καθαρότητας". «Στην ουσία μιλά για το πως η Χρυσή Αυγή επιχείρησε να γίνει ένα εθνικό απορρυπαντικό», είπε ο συγγραφέας μιλώντας στο tvxs.gr, και πρόσθεσε πως «και ότι είναι μιαρό, ακάθαρτο, ξένο το καθαρίζει δια της βίας. Είτε είναι μετανάστες, είτε είναι αντιναζί, είτε καλλιτέχνης, διανοούμενος...»

Στο βιβλίο επιχειρείτε να δώσετε εξήγηση γιατί αναπτύχθηκε η Χρυσή Αυγή;

Προσπαθώ να δώσω κάποιες δικές μου ερμηνείες. Θεωρώ πως αυτό που είναι η πιο διαδεδομένη εκδοχή – το μεταναστευτικό – είναι αποπροσανατολιστική. Επίσης, η εξήγηση ότι φταίει μόνο το μνημόνιο είναι εξίσου αποπροσανατολιστική. Τα αίτια ανόδου της Χρυσής Αυγής έχουν έρεισμα στον εθνοκεντρισμό στον δημόσιο λόγο και στην αδράνεια και τις διαπλοκές του πολιτικού και του δικαστικού συστήματος.

"Το κόμμα του youtube εφορμά στον δημόσιο χώρο 1

Καθοριστικό βήμα προς τον εκφασισμό της κοινωνίας είναι η επιβολή του καθημερινού φασισμού στον δημόσιο βίο και η διεύρυνση του δημόσιου ελέγχου πάνω στον ιδιωτικό. «Ιδιωτική ζωή μπορούν να έχουν μόνο στον ύπνο τους», ήταν στη ναζιστική Γερμανία το μότο κοινωνικής οργάνωσης.


       Όπλο της επέκτασης είναι η προβολή και επιβολή της καθαρότητας ως αντίδοτο στην ανομία, την κοινωνική αταξία και την ανασφάλεια. Η γενική αποδοχή όμως της καθαρότητας ως κοινωνικής αναγκαιότητας προϋποθέτει μια πρόσληψή της προσιτή στον καθένα, ορατή έξω ακριβώς από την πόρτα του σπιτιού του, στη λαϊκή αγορά, στο πεζοδρόμιο, στην πλατεία, απτή στις καθημερινές του λειτουργίες. Πρέπει να παίρνει ένυλη μορφή εντός του δικού του πεδίου αναφοράς, να επηρεάζει τον δικό του ακάθαρτο βιόκοσμο.

        Οι σύγχρονες πόλεις μετατρέπονται από καταφύγια εναντίον του κινδύνου σε πρωταρχική πηγή κινδύνου. Πρόκειται για αντιστροφή του ιστορικού ρόλου τους, παρά τις αρχικές προθέσεις των δημιουργών τους και των προσδοκιών των κατοίκων. Τώρα ο πόλεμος εναντίον της ανασφάλειας και ιδιαίτερα εναντίον των κινδύνων και των ρίσκων για την προσωπική ασφάλεια διεξάγεται μέσα στην πόλη.

     Αυτόν τον πόλεμο οικειοποιήθηκε η ΧΑ. Με λάβαρο την βιώσιμη καθαρότητα εφορμά στον δημόσιο χώρο και επιχειρεί να «πατήσει πόδι» σε όσο γίνεται περισσότερα πεδία δραστηριότητας.

        Η εφόρμηση είναι κλιμακωτή και πολυεπίπεδη. Μοιάζει με φουτουριστικό videogame, με την ωμή αστική βία να εξαπλώνεται στους δρόμους της πόλης. Επικρατεί η αίσθηση της διάχυτης απειλής, σαν αυτή που υπήρχε στις cult αμερικάνικες horror b-movies των δεκαετιών του ’50 και του ΄60. Ο κακός ήρωας, μια γκροτέσκα δυσδιάστατη φουσκωτή φιγούρα, κλιμακώνει τις επιθέσεις του με τον ίδιο κυλιόμενο τρόπο και με το ύφος των κακών στα αμερικάνικα κόμικς με super heroes. Η ταινία-παιχνίδι αποθεώνει το ελκυστικό τίποτα: προσχηματικό σενάριο και απλοϊκό story, οπτικά εφέ κάτω του μετρίου. Συνολικά  μοιάζει με μια συρραφή σκηνών με μάχες και καταστροφές: μέτρια κοστούμια, λαστιχένια τέρατα, μακέτες ή γραφιστικά πόλεων, χοντροκομμένα παλιομοδίτικα εφέ.

    Αν δούμε την κλιμάκωση της εφόρμησης της ΧΑ στον δημόσιο χώρο από μια απόσταση, θυμίζει έντονα ένα τέτοιο παιχνίδι εικονικής πραγματικότητας, όπου διαπλέκονται οι ρητές, ομολογημένες δημόσιες δράσεις της με και τις άλλες, τις άρρητες, τις σκηνές «νυχτερινής λήψης»."

Ποιό θεωρείτε ότι ήταν το «αποκορύφωμα» της δράσης της ΧΑ; 

Το πρώτο είναι ο τρόπος με τον οποίο δρούσαν τα τάγματα εφόδου. Αυτή η συντεταγμένη βία. Από εκεί που ήταν ένα κρυφό μυστικό της νύχτας, έγινε κυρίαρχη πρακτική της ημέρας με έναν θίασο που σκότωνε και τρομοκρατούσε μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες.

Το δεύτερο είναι η τεράστια διαπλοκή του νεοναζιστικού εγκλήματος με το κοινό ποινικό έγκλημα, ακόμη και στις πιο ευτελείς εκδοχές του όπως η σωματεμπορία.

Το τρίτο, σαφώς είναι η συνενοχή μεγάλων τμημάτων της αστυνομίας – πολύ μεγαλύτερων από αυτά που έχουν αποκαλυφθεί.

Γιατί δημοσιεύετε το βιβλίο τώρα; Θεωρείτε ότι έχει τελειώσει το ζήτημα; 

Από τον Απρίλιο ξεκίνησα να δουλεύω αυτή την έννοια της καθαρότητας και την ναζιστική πρακτική. Η δουλειά τελείωσε με τις συλλήψεις εντελώς συμπτωματικά. Δεν θεωρώ ότι έχει τελειώσει. Πιστεύω ότι έχουμε μπροστά μας όλο το έργο ακόμη.

Είχατε ταχθεί εναντίον της απαγόρευσης της Χρυσής Αυγής. Τώρα πως σχολιάζετε την εξέλιξη με τις συλλήψεις; 

Εξακολουθώ να θεωρώ την απαγόρευση του πολιτικού κόμματος Χρυσή Αυγή θα ήταν λάθος. Εξάλλου πλέον δεν το επιδιώκει κανένας. Έχω αρκετές επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου που ακολουθείται αυτή την στιγμή. Θεωρώ ότι ενδεχομένως να ήταν ασφαλέστερη μέθοδος να εξαρθρωθεί η εγκληματική οργάνωση από τα κάτω και μετά να «ανέβει» η έρευνα. Με όποιον τρόπο και αν έχει γίνει όμως, πρέπει να συνεχιστεί κυρίως στο επίπεδο των μεσαίων στελεχών και στο επίπεδο της χρηματοδότησης, που είναι σημειακό σημείο της ιστορίας. Δεν στήνεται με άδηλους πόρους τέτοια οργάνωση με πληρωμένο στρατό.

Υπάρχει ο κίνδυνος ηρωοποίησης προσώπων κατά την γνώμη σας; 

Προφανώς υπάρχει ο κίνδυνος στον βαθμό που μπορεί να γίνουν λάθος κινήσεις εις βάρος προσώπων και να μην είναι το κατηγορητήριο δομημένο. Αλλά μέχρι στιγμής δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο. Μπορεί τα πράγματα να πηγαίνουν πιο αργά από ότι θα θέλαμε αλλά οι κατηγορίες και οι μάρτυρες υπάρχουν. Από εκεί και πέρα είναι θέμα της Δικαιοσύνης, η οποία επιτέλους κινήθηκε.

Γιατί είχαν απήχηση οι δράσεις φυλετικής καθαρότητας της ΧΑ; 

Πέραν των οικονομικών ζητημάτων και των μεταναστευτικών κυμάτων, είναι το «μόνο για Έλληνες», το οποίο προϋπήρχε στον ελληνικό δημόσιο λόγο για χρόνια. Αρκεί να δει κάποιος τον εθνοκεντρισμό της εκπαίδευσης. Υπάρχουν σίγουρα οι θρυαλλίδες που απογείωσαν το φαινόμενο, αλλά το ιδεολογικό και το ταξικό υπόβαθρο παίζουν σημαντικό ρόλο. Για παράδειγμα, η ΧΑ δεν θα επιτίθετο ποτέ σε έναν εμίρη από το Κατάρ, παρόλο που πολιτισμικά και θρησκευτικά είναι πέρα από την αντίπερα όχθη του ελληνικού πολιτιστικού προτύπου. Θα τα βάλει με τον ανήμπορο, τον οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί πιο εύκολα.
 

"Το κόμμα του youtube εφορμά στον δημόσιο χώρο 2

 Το πιο εμφανές όμως τμήμα της παρουσίας της ΧΑ έχει να κάνει με την σύσταση ενός ιδιότυπου πελατειακού δικτύου που καταλαμβάνει τόσο τον χώρο που άφησαν οι παραδοσιακές κομματικές πατρωνίες όσο και τον χώρο που εγκατέλειψε το κράτος πρόνοιας. Βασίζεται στην μιντιακή υπερπροβολή μικροπαροχών και μικροεξυπηρετήσεων σε επίπεδο γειτονιάς. Η ΧΑ ανέλαβε δηλαδή να προβάλει άλλοτε τον ρόλο του συνοδού-σωματοφύλακα, άλλοτε αυτού που επιλύει πρακτικές δυσκολίες βιοτικού ενδιαφέροντος και άλλοτε αυτού που ρυθμίζει δυσλειτουργίες αστικού τύπου.

Αφού εντέχνως συντηρήθηκε μια αναληθής φιλολογία περί της διάθεσης των βουλευτικών αποζημιώσεων της ΧΑ για κοινωφελείς σκοπούς και της μη παραλαβής των αυτοκινήτων που τους διατέθηκαν, φτάσαμε στο δεύτερο σκαλί, την «ΧΑ - Ζορρό»: έγιναν “talk of the town” οι φουσκωτοί «συνοδοί χρηματαποστολών» που μεταφέρουν τις συντάξεις γηραιών κατοίκων της Κυψέλης προς και από την τράπεζα, οι φουσκωτοί εκκαθαριστές ιδιωτικών διαφωνιών που δια της φυσικής τους ρώμης συνετίζουν τον εκάστοτε προβληματικό, οι φουσκωτοί εκκαθαριστές απλήρωτων ενοικιοστασίων με προτίμηση βέβαια στην αλλοδαπότητα του ενοικιαστή και στο ελληνικό αίμα του ιδιοκτήτη.

Αυτή την εικόνα με περισσή δεξιότητα και φιλοτιμία καλλιτέχνησε μέρος του μιντιακού συστήματος,. Αξίζει να μνημονευτεί η συμβολή του Πρώτου Θέματος του Θ. Αναστασιάδη και των εκπομπών του Γ. Τράγκα που λειτούργησαν καλύτερα και από γραφείο τύπου της οργάνωσης. Η διαφημιστική καμπάνια «θα φωνάξω τη Χρυσή Αυγή»,  της έδωσε την ώθηση που χρειαζόταν ώστε με όρους marketing να γίνει συνώνυμο ενός «δραστικού εντομοκτόνου πόλης», ενός «απορρυπαντικού εξάλειψης μικρών υποτιμημένων συλλογικών φοβιών». Αυτή τη δεύτερη λειτουργία της η ΧΑ την συνοδεύει με την διατράνωση πως έχουμε ένα διαλυμένο κράτος δικαίου: «τέτοια είναι η δημοκρατία τους». Απευθύνεται κυρίως στους  απαξιωμένους και βυθισμένους στην ανασφάλεια νοικοκυραίους, τα διαλυμένα μεσοαστικά στρώματα του κέντρου και των προαστίων.

Όμως, η υποχώρηση του κράτους αφορούσε βέβαια και τη λειτουργία του ως φορέα κοινωνικής ασφάλειας και υπηρεσιών πρόνοιας. Αυτό το κενό εκμεταλλεύτηκε το τρίτο στρώμα κοινωνικού μακιγιάζ της ΧΑ, εκείνο του αρωγού των φτωχών Ελλήνων. Τα συσσίτια με την υπερπροβολή που τα συνοδεύει, είτε πραγματοποιούνται είτε απαγορεύονται, είτε προσελκύουν πολύ κόσμο είτε όχι, αποτελούν πολύ ισχυρό όπλο διείσδυσης στο προνομιακό κοινό της ΧΑ, το κοινό της τυφλής απόγνωσης: άνεργοι και μακροχρόνια άνεργοι, μεσοστρώματα και μικροϊδιοκτήτες υπό τεράστια πίεση. Αυτή η δράση και οι αντιδράσεις που προκαλεί αμφισβητούν επίσης δραστικά το παραδοσιακά αριστερό αξιακό πρόσημο της αλληλεγγύης και έτσι επενεργούν πολλαπλά στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον." 

Πως έδρασε η ΧΑ στα σχολεία; 

Η Χρυσή Αυγή ακολούθησε σε αυτό το θέμα την καθαρά χιτλερική παράδοση. Ο Χίτλερ έλεγε ότι «θέλω τις γροθιές των νέων, όχι τα μυαλά τους». Νομίζω πως η ΧΑ παρείχε αφειδώς την έννοια της συλλογικής νεανικής ταυτότητας – μιας μάτσο, βίαιης, αντισυστημικής ταυτότητας που έχουν ανάγκη πάρα πολλοί νέοι. Επίσης εκμεταλλεύτηκε τα κενά του συστήματος – όχι μόνο του εκπαιδευτικού. Εντόπισε την αδυναμία του δημοκρατικού συστήματος να αναγνωρίσει ποια είναι τα πραγματικά διακυβεύματα και ποια είναι τα ζητούμενα στην ελληνική κοινωνία. Σε ένα σχολείο που εξαρθρώνεται διαρκώς το πεδίο ήταν δόξης λαμπρό για την Χρυσή Αυγή.

Δεν έχει πρωτοτυπία πάντως. Όλες αυτές οι τελετουργίες με τις μπλούζες, τις δάδες, τις σημαίες και την σημειολογία παντού προσέλκυε τους νέους. Εδώ, βέβαια, υπάρχει η μοναδικότητα της ακρότητας του μορφώματος, που θα μπορούσε να βρει κοινά στοιχεία με τα αντίστοιχα της Ρωσίας ή της Ουγγαρίας.

* Ο Κωστής Παπαϊωάννου διετέλεσε για χρόνια Πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας. Από το 2006 έως τον Μάρτιο 2012 ήταν Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, θέση στην οποία επανεκλέχτηκε τον Νοέμβριο 2012. Είναι μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη. Πρωτοστάτησε στη σύσταση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας. Είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Παρατηρητηρίου Πρόληψης της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού που συστάθηκε στο Υπουργείο Παιδείας.   Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στις Πολιτικές Επιστήμες. Διδάσκει στην Ελληνογαλλική Σχολή Αγίας Παρασκευής. Αρθρογραφεί τακτικά στα ΝΕΑ και σποραδικά σε άλλα μέσα, έντυπα και ηλεκτρονικά. Το μπλογκ του είναι το http://antiphono.wordpress.com