Μια μικρή ανταπόκριση από την πλατεία Taksim κατά τις ημέρες 07/06-09/06.

                                  

Από την αυγή της, η δεκαετία των 10’s προβάλλει με ένταση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των σύγχρονων μορφών των λαϊκών διεκδικήσεων με τρόπο καθολικό και, παρά τις ανά τόπους διαφοροποιήσεις περιεχομένων, παγκόσμιο.
Από την πλατεία Tahrir, στις πλατείες των Indignados και από το Σύνταγμα ως την Taksim, μπορούν εύκολα να εντοπισθούν τα μορφολογικά εκείνα στοιχεία που φαίνεται να αποτυπώνουν τους τρόπους έκφρασης των λαϊκών αντιστάσεων και που οριοθετούνται από ένα αμάλγαμα οικονομικών, πολιτισμικών, οικολογικών και πολιτικών θεματικών. Η καταγραφή μαρτυριών της περίπτωσης της πλατείας Taksim, το πιο πρόσφατο γεγονός παλλαϊκής κινητοποίησης, ευελπιστούμε να προσκομίσει στοιχεία προς τη διαύγαση της παγκόσμιας κινηματικής διαδικασίας και των σύγχρονων μορφών των πολιτικών διεκδικήσεων.
Η πλατεία  Taksim αποτελεί τον πυρήνα της τουρκικής εξέγερσης που ξεκινά με τις διαδηλώσεις στις 28 Μαΐου. Η κλίμακα του μεγέθους της είναι εντυπωσιακή. Για να αποκτήσετε μια εικόνα της, φανταστείτε ό,τι αντίστοιχο συνέβη εδώ με την κίνηση των αγανακτισμένων και πολλαπλασιάστε επί 3. Πρόκειται για μία πλατεία τριπλάσια σε έκταση από την πλατεία Συντάγματος, που γεμίζει με τον τριπλάσιο κόσμο (κοντά στα 1.200.000 άτομα) και από την οποία εκκινούν 6 λεωφόροι που οδηγούν στα διαφορετικά σημεία της Istanbul. Με εξαίρεση τον εμπορικό πεζόδρομο Istiklal, η προσβασιμότητα στις δυνάμεις καταστολής προς την πλατεία εμποδίζεται από σειρές οδοφραγμάτων, προμαχώνες αντίστασης,  που ξεκινούν μόλις 10 μέτρα από αυτήν. Στα υλικά των οδοφραγμάτων συναντά κανείς καμένα αστικά λεωφορεία, Ι.Χ., κάδους απορριμμάτων, μπάζα οικοδομής, ξύλα, πέτρες και σπασμένα πεζοδρόμια που σχηματίζουν δίμετρους λόφους. Ειδικά ο δρόμος που οδηγεί στο προάστιο της Besiktas αποτελεί υπόδειγμα εξεγερσιακού τοπίου που αυτόματα ανασύρει μνήμες του δικού μας Δεκέμβρη.
Βορειοανατολικά της πλατείας βρίσκεται το επίμαχο πάρκο Gezi. Μια καταπράσινη έκταση 80.000 m2, καλυμμένη από εκατοντάδες σκηνές, τραπεζάκια κινηματικών οργανώσεων και πολιτικών κομμάτων, χώρους διανομής δωρεάν φαγητού, δενδροφύτευσης, παροχής πρώτων βοηθειών, δανειστική βιβλιοθήκη και κέντρα ενημέρωσης από τα οποία η εικόνα και λόγος της πλατείας βγαίνει μέσω live streaming στο internet. Τα παραπάνω οργανώνονται από εθελοντές, που ανατροφοδοτούμενοι από μια διάχυτη ατμόσφαιρα αλληλεγγύης, μπορούν και υπερβαίνουν τις προσωπικές τους αντοχές. Ο συντονισμός και η οργάνωση αυτών των ομάδων εργασίας υπήρξε εντυπωσιακός, ειδικά αν κανείς αναλογιστεί τις ενδογενείς δυσκολίες που συνεπάγεται το μεγάλο πλήθος των διαδηλωτών και των αναγκών.

Σημαίες, πανό, συνθήματα με spray στους τοίχους και τα πεζοδρόμια, παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια είναι μεταξύ άλλων τα εκφραστικά μέσα με τα οποία οι συμμετέχοντες δηλώνουν πολιτική ταυτότητα, σαρκάζουν τους πολιτικούς,  εξωτερικεύουν τις εμπνεύσεις τους και επικοινωνούν. Κυρίαρχα σύμβολα είναι  οι δολοφονημένοι από τους μπάτσους διαδηλωτές, ο Che, ο V-for Vendeta, ο Kemal, το γεράκι της Besiktas, το σφυροδρέπανο και το αλφάδι.

Από μόνη της η χωροταξία της πλατείας, του πάρκου και των γύρω δρόμων μπορεί να μας δώσει μια πρώτη εικόνα για τη σύνθεση των συμμετεχόντων. Η ελεύθερη πρόσβαση στον εμπορικό δρόμο Istiklal επιτρέπει την απρόσκοπτη διέλευση και παραμονή του καταναλωτικού, απολιτίκ και τουριστικού στοιχείου, προσδίδοντας μια αίσθηση ελαφρότητας και σύνδεσης με την κυρίαρχη νόρμα, που αφενός αμβλύνει τον ρηξιακό πρόσημο της κίνησης, αφετέρου είναι σε θέση να συνομιλήσει και να εντάξει στο εσωτερικό της ένα ευρύτερο φάσμα κοινωνικών ομάδων. Πλανόδιοι μικροπωλητές μπορούν ανενόχλητοι να πουλάνε εμπόρευμα σε πολύ υψηλές τιμές (μπύρες, καρπούζια, νερά, hot dogs), ενώ παράλληλα συναντά κανείς εθελοντές με καπέλα που διανέμουν δωρεάν τσιγάρα.     
Ο δρόμος προς την Besiktas, με τα οδοφράγματα, τα συνθήματα με spray στην άσφαλτο και πεζοδρόμια, αποπνέει μια αύρα ρήξης με τη ρυθμισμένη κανονικότητα και ένα άρωμα εξεγερσιακού στοιχείου που σε προετοιμάζει για το απρόβλεπτο. Σημείο συνάντησης οπαδών της Besiktas, συγκρουσιακών αντιεξουσιαστών και αντισυστημικών αριστερών, αποτελεί το βίαιο, αιχμηρό, αλλά καθόλα απενοχοποιημένο πρόσωπο της εξέγερσης, ίχνη του οποίου βρίσκει κανείς και εντός της πλατείας και του πάρκου (σπασμένα ATMs, καμένα κιόσκια συντονισμού των έργων ανάπλασης, βανς τηλεοπτικών καναλιών).
Μέσα στην πλατεία ανεμίζουν σημαίες εξωκοινοβουλευτικών αριστερών κομμάτων, που μπορούν να δηλώνουν χωρίς πρόβλημα την πολιτική τους ταυτότητα, κεμαλιστών κρατιστών, νοσταλγών της κοσμικής και στρατοκρατούμενης, προ Erdogan, κοινωνίας, οικολογικών NGO, φεμινιστριών, ομοφυλόφιλων, οπαδών της Besiktas και διαφόρων οργανώσεων ενός αναρχικού κινήματος που βρίσκεται στα σπάργανα[1].
Παρά τις έντονες προταγματικές αποκλίσεις των διάφορων ιδεολογικοπολιτικών ρευμάτων, το πλατειακό κίνημα εμφανίζεται ενιαίο και συμπαγές. Ο τρόπος που επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο είναι πραγματικά δύσκολο να διαυγαστεί, καθώς μπορεί να αποδοθεί αφενός στην πολιτισμική παράδοση της τουρκικής κοινωνίας και το βαθμό της συνοχής του ιστού της, αφετέρου στην απουσία γενικών συνελεύσεων που σίγουρα θα αναδείκνυαν τις πολιτικές αποστάσεις ανάμεσα στις συνιστώσες της πλατείας. Το αίτημα για άμεση δημοκρατία είναι εμφανώς απόν. Παραδοσιακοί χοροί, εκθέσεις ζωγραφικής, συναυλίες και πολιτικοί λόγοι που θυμίζουν έντονα παπανδρεϊκή εϊτίλα, έρχονται να υπερκαλύψουν το κενό ώσμωσης και πολιτικής αντιπαράθεσης.
Παρά ταύτα δεν είναι δύσκολο να εντοπισθούν τα κεντρικά αιτήματα που κατά το μάλλον ή ήττον εκφράζουν το σύνολο της σύνθεσης. Είναι σημαντικό να έχει κανείς κατά νου ότι το τουρκικό κράτος βιώνει σε καθεστώς οικονομικής ανάπτυξης με ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ κατά 8.5% και την ανεργία να μειώνεται σταθερά (τώρα στα 9.2%). Δεν πρόκειται, λοιπόν, για οικονομικού περιεχομένου διεκδικήσεις. Ο αυταρχισμός του Erdogan, η ισλαμοποίηση της κοινωνικής ζωής, η απουσία περιβαλλοντικής στρατηγικής και ο εκλογικός νόμος που δεν επιτρέπει εκπροσώπηση σε κόμματα με ποσοστά κάτω του 9%, αποτελούν τις κύριες αιχμές του συνόλου των διαδηλωτών που απαιτούν εκδημοκρατισμό και μεγαλύτερη συμμετοχή στις πολιτικές αποφάσεις.
Ποιο ακριβώς θα είναι το αποτύπωμα της τουρκικής άνοιξης πάνω στο θεσμικό κατεστημένο της τουρκικής κοινωνίας είναι κάτι που θα φανεί στο άμεσο μέλλον. Το βέβαιο είναι ότι ο λαός της γειτονικής χώρας αποφάσισε να τρίξει τα δόντια στον πολιτικό του δυνάστη και να γράψει τον πρόλογο στην σύγχρονη, κινηματική του ιστορία. Τα ίχνη μιας τέτοιας διαδικασίας, ανεξαρτήτως τελικού αποτελέσματος, θα παραμείνουν ανεξίτηλα και θα εμπνέουν τις μελλοντικές κοινωνικές διεκδικήσεις.

[1] Πρόκειται για ένα κίνημα με μόλις 10 χρόνια ζωής που παρά τον μικρό αριθμό των οργανωμένων, την απαξίωσή του από τα ΜΜΕ και τη μικρή του απήχηση, τυγχάνει μιας μια ολοένα και αυξανόμενης απεύθυνσης σε μια κοινωνία που μπορεί να του γυρίσει την πλάτη λόγω αθεΐας και αντικρατισμού, όχι όμως για τις συγκρουσιακές πρακτικές του.